Od kuchni. / Tradycja Żydowska kultura kulinarna Święta

Pesach upamiętnia wyjście Żydów z Egiptu i opowiada o wybraniu Mojżesza by wyprowadził ich z niewoli. Jak napisane jest w Księdze Wyjścia, Żydzi przed ucieczką z Egiptu nie mogli zaczekać na wyrośnięcie ciasta i pośpiesznie zabrali ze sobą chleb przaśny. Na pamiątkę przez cały okres święta Pesach nie wolno jeść zakwaszonego pieczywa ani mąki i zbóż zawierających zakwas. Pesach trwa osiem dni (w Izraelu – siedem) i zaczyna się od sederu, uroczystej kolacji, podczas której odczytuje się Hagadę opowiadającą historię wyjścia Żydów z Egiptu. W trakcie czytania spożywa się symboliczne potrawy, umieszczone na talerzu sederowym.

Rosz ha-Szana, pierwszy dzień kalendarza żydowskiego, upamiętnia stworzenie świata i przypomina o sądzie Bożym. Tradycyjnymi potrawami są jabłka maczane w miodzie symbolizujące słodki i szczęśliwy rok, okrągła chałka oznaczająca cykl roczny, pełnię i pomyślność oraz ryba z głową – znak początku. Oprócz tego spożywa się szereg produktów (ich dobór zależy od regionu), tzw. simanim (hebr., "symbole"), które wyrażają życzenia na nowy rok. Odmawia się nad nimi specjalne błogosławieństwo.

Jom Kipur, nazywany Dniem Pojednania, zamyka następujący po Rosz ha-Szana okres Dziesięciu Dni Pokuty, w którym Bóg sądzi ludzi. W tym czasie umiar w jedzeniu ma wspomóc człowieka w procesie skruchy. Od zachodu słońca do zapadnięcia zmroku dnia następnego obowiązuje ścisły post. Ważną rolę odgrywa posiłek spożywany przed jego rozpoczęciem – powinien być obfity, mięsny, ale nie słony czy pikantny, aby nie obciążać się w czasie powstrzymania od jedzenia.

Sukot to radosne święto upamiętniające mieszkanie w szałasach na pustyni podczas ucieczki z Egiptu, a także jest podziękowaniem za zbiory. W tym okresie posiłki spożywa się w specjalnie postawionych namiotach – kuczkach, których dach, zrobiony z gałęzi, musi mieć prześwity na niebo i gwiazdy. Świąteczne potrawy symbolizują obfitość i urodzaj. Je się warzywa i owoce z pestkami, jak dynia czy granat a także dania faszerowane, takie jak aszkenazyjskie pierogi czy gołąbki (holiszki).

Chanuka jest obchodzona dla uczczenia zwycięskiego powstania Machabeuszy w II w. p.n.e. i ponownego poświęcenia Świątyni. Na pamiątkę cudownego rozmnożenia oliwy, dzięki której w odzyskanej z rąk pogan Świątyni znów zapłonął złoty świecznik, menora, spożywa się potrawy smażone w głębokim tłuszczu, np. latkes lub pączki. Od średniowiecza podczas Chanuki są jedzone posiłki mleczne – serniki, naleśniki z serem – na pamiątkę czynu biblijnej Judyty, która nakarmiła Holofornesa słonym serem, aby był spragniony, a następnie go upiła i odcięła mu głowę.

Tu bi-szwat to dzień półświąteczny przypadający 15. dnia miesiąca Szwat, który wyznacza koniec zimy. Święto to nazywane jest także „Nowym Rokiem Drzew”. W starożytności uregulowanie wyznaczania wieku drzew było ważne, gdyż żydowscy rolnicy byli zobowiązani do składania ofiar z owoców, a wysokość ofiar zależała od wieku drzew. Tego dnia spożywa się więc liczne owoce drzew. Dziś w Izraelu jest to dzień sadzenia drzew przez dzieci i młodzież.

Purim upamiętnia opisaną w Księdze Estery historię, która prawdopodobnie miała miejsce w VI w. p.n.e. podczas niewoli babilońskiej. Było to cudowne wyswobodzenie Żydów z rąk Hamana planującego ich zgładzenie w całej Persji. Święto ma radosny, karnawałowy charakter. Jego stałym elementem jest odgrywanie przebieranych przedstawień a tradycyjną potrawą są wypełnione makiem lub innym nadzieniem trójkątne ciastka, tzw. hamantasze, czyli kieszenie Hamana.

Szawuot w czasach biblijnych miało charakter rolniczy – przypadało na okres żniw. W okresie rabinicznym ten dzień zaczął upamiętniać przekazanie Mojżeszowi Tory na Synaju. Składnikami świątecznych dań są nabiał, mąka i owoce. Tradycja tłumaczy to tym, iż w Szawuot, z chwilą przyjęcia Tory, Żydzi zostali zobowiązani do przestrzegania zasad koszerności. Ponieważ potrzebowali czasu, aby zdobyć przygotowane w ten sposób mięso, łatwiej im było przyrządzić wyłącznie mleczne posiłki.

Tisza be-Av to święto przypadające 9. dnia miesiąca Av, upamiętniające rocznicę zburzenia Pierwszej i Drugiej Świątyni Jerozolimskiej. Jest to święto żałoby, poprzedzone trzema tygodniami pokuty, podczas których należy powstrzymać się od jedzenia mięsa i picia wina. Szabat, który przypada w tym okresie, też nosi piętno smutku. W samo święto obowiązuje całodobowy post trwający od zmierzchu do wieczora dnia następnego. Podobnie jak w Jom Kipur nie wolno ani się posilać, ani gasić pragnienia.