Powrót

Od kuchni. / Tradycja Żydowska kultura kulinarna Błogosławieństwa

Ugotuj coś

Błogosławieństwa

Judaizm zaleca, aby wszelkie dobra, z których człowiek korzysta, traktować jako dary, za które należy podziękować Bogu. W religijnym prawie żydowskim przybrało to formę błogosławieństw – krótkich modlitw dziękczynnych odmawianych w różnych sytuacjach życiowych. Przykazanie błogosławienia pokarmu jest zawarte w Pięcioksięgu: „Najesz się, nasycisz i będziesz błogosławił Pana, Boga twego, za piękną ziemię, którą ci dał”.
Na stronie ksiązki dwie kolorowe ilustracje. Górna pokazuje różne warzywa, dolna pokazuje kobietę przed drzewami owocowymi. W tle widoczny dom.

Błogosławieństwa odmawiane nad warzywami naziemnymi i owocami

Ilustracje w manuskrypcie zawierającym codziennie błogosławieństwa i modlitwy. Morawy, Imperium Habsburskie, 1726-1727.
The Israel Museum, Jerozolima
Pożółkła kartka. W ozdodnej ramce drobny czarny druk w alfabecie hebrajskim.

Błogosławieństwa pokarmów spożywanych w święto Rosz ha-Szana

Drukowana karta do zawieszenia w kuchni. Włochy, 1850.
Gross Family Collection, Tel Awiw

Błogosławienie pokarmów

Błogosławieństwa (hebr. "brachot") odmawiane nad pokarmami są wyrazem uznania, iż świat jest kreacją Boga, i okazaniem wdzięczności za to. Każdy rodzaj pożywienia wymaga nieco innej modlitwy, lecz główna treść tych błogosławieństw brzmi: „Błogosławiony jesteś Ty, Panie, Boże nasz, Królu Wszechświata, który stworzyłeś…” (i tu wymieniany jest rodzaj pokarmu).
Metalowe naczynie o okrągłym ksztacie z napisami. Uchwyt pokrywki w kształcie leżącego jagnięcia.

Patera z pokrywą z hebrajską inskrypcją błogosławieństwa nad chlebem

Błogosławieństwo brzmi: "Baruch ata Adonaj, Elohejnu Melech ha-Olam Hamoci lechem min ha-arec" (Błogosławiony jesteś Ty, Pan nasz i Bóg, Król świata, który wydaje chleb z ziemi). Polska, Fabryka Platerów Bracia Hennenberg, Warszawa, 1939.
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Warszawa
Zobacz 3D
  • Wycinanka w kształcie ryby z widocznym na jej boku napisem w języku hebrajskim.
    "Sze-ha-kol nihija bidwaro" – błogosławieństwo mięsa, ryb, jajek, wody, napojów.
    Wycinanki wykonane przez Monikę Krajewską do udekorowania stołówki w szkole Lauder-Morasha w Warszawie, po 2000.
    Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Warszawa
  • Wycinanka w kształcie koszyka z warzywami. Z boku koszyka widoczny napis w języku hebrajskim.
    "Borei pri ha-adama" – błogosławieństwo warzyw
    Wycinanki wykonane przez Monikę Krajewską do udekorowania stołówki w szkole Lauder-Morasha w Warszawie, po 2000.
    Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Warszawa
  • Wycinanka pokazująca dwa bochenki chlea. Obok nich napisy w języku hebrajskim.
    "Hamoci lechem min ha-arec" – błogosławieństwo chleba
    Wycinanki wykonane przez Monikę Krajewską do udekorowania stołówki w szkole Lauder-Morasha w Warszawie, po 2000.
    Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Warszawa

Obmywanie rąk

Obmywanie rąk (hebr. "netilat jadaim") jest dokonywane przed spożyciem posiłku zawierającego chleb lub macę i poprzedza błogosławieństwo jedzenia. Po obmyciu rąk wypowiada się modlitwę: „Błogosławiony jesteś Ty, Panie, nasz Boże, Królu Wszechświata, który uświęciłeś nas swymi przykazaniami i przykazałeś nam, abyśmy obmywali ręce”.
Naczynie w kształcie dzbanu z dużym uchem do chwytania. Na zewnętrznych ścianach widoczne zarysowania.

Naczynie do obmywania rąk

Srebro, przełom XIX i XX w.
Muzeum Narodowe w Lublinie. Lublin
Zobacz powiązane obiekty
Naczynie do obmywania rąk
Naczynie do obmywania rąk

Kidusz

Kidusz (hebr. "poświęcenie") to specjalna modlitwa odmawiana nad kielichem wina, będąca formą uświęcenia szabatu, święta lub ważnej uroczystości, takiej jak obrzezanie lub wesele. W wypadku, gdy ktoś nie pije alkoholu, wino można zastąpić sokiem z winogron.
Naczynie na nóżce w kształcie kielicha. Na zewnętrznej ściance zdobienie przypominające wieniec roślin.

Pucharek kiduszowy

Srebro, 1866-1872.
Muzeum Narodowe w Lublinie. Lublin
Zobacz powiązane obiekty
Pucharek kiduszowy
Pucharek kiduszowy

Koszerność wina

Żydzi już od czasów antycznych w szczególny sposób dbali o koszerność wina. Nie pozwalano używać wina przeznaczonego do kultu pogańskiego lub chrześcijańskiego – zakazane było nawet wino, które zostało dotknięte przez człowieka niebędącego Żydem. Również dziś wino koszerne jest produkowane pod nadzorem rabinatu i tylko religijni oraz specjalnie przygotowani do tego Żydzi mogą dotykać narzędzi używanych przy jego wytwarzaniu. Szczególnego rodzaju wino jest wyrabiane na Pesach – nie może ono mieć kontaktu z mąką ani nasionami zbóż.
Na środku strony prostokąt podzielony na cztery części w kazdej z części kolorowa siedząca postć trzymająca w rękach puchar.

Wypicie czterech kielichów wina podczas wieczerzy sederowej

Ilustracja w tak zwanej "Hagadzie Sassoon" powstałej w Hiszpanii lub południowej Francji, ok. 1320.
The Israel Museum, Jerozolima
Ścieżka tradycja koniec rozdziału
Zwiedzaj dalej
Tradycja
Święta
PRZEWIJAJ
lub PRZECIĄGAJ
by iść dalej