Święta dawniej i dziś
Przygotowania do świąt oraz ich celebracja, podobnie jak przestrzeganie koszerności, do dziś stanowią ważny element tożsamości większości Żydów rozrzuconych po całym świecie i wspólny fundament dla całej diaspory żydowskiej. Budują więzi społeczne, akcentując szczególną rolę domu i rodziny.
"Szabat"
Nahum Gutman, Akwarela na papierze, 1950-1990.
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Warszawa
Zobacz 3D
Przygotowania na Szabat
Żydzi podczas szabatu muszą powstrzymać się od wszelkiej pracy i nie mogą rozpalać ognia ani gotować. Konieczne jest więc wcześniejsze przyrządzenie treściwego dania i przechowanie go w ciepłym miejscu. Żydzi z Europy Środkowej i Wschodniej od wieków przygotowywali czulent, zaś Żydzi z południowej części kontynentu – adafinę lub hamin. W dawnych czasach zawijano garnki z potrawą w słomę dla zatrzymania ciepła; z czasem najpopularniejsze stało się zanoszenie ich do miejscowej piekarni, gdzie przez całą noc znajdowały się w nagrzanym piecu i były odbierane w sobotę rano.
Zapalenie szabatowych świec
Ilustracja w "Minhagim", zbiorze religijnych praktyk w cyklu rocznym, wyd. Gerhard Johann Janson, Amsterdam, 1775.
Gross Family Collection, Tel Awiw
Zobacz powiązane obiekty
Chłopiec w drzwiach piekarni
Na fasadzie napis w jidysz „Dobre i piękne chały na szabas. Możemy upiec również twoją chałę”. Kraków, 1938.
YIVO Institute for Jewish Research, Nowy Jork
Kobiety niosące garnki z czulentem do piekarni
Białystok, 1932.
YIVO Institute for Jewish Research, Nowy Jork
Przygotowanie do szabatu w gminie żydowskiej w Katowicach
Na zdjęciu rabin Yehoshua Ellis. 2011, fot. Arkadiusz Ławrywianiec.
Zbiory prywatne
Zobacz powiązane obiekty
Przygotowania na Pesach
Pesach wymaga szczególnych przygotowań. Należy pozbyć się produktów zawierających zakwas (hebr. "chamec"). Polega to na całkowitym wysprzątaniu domu i usunięciu z niego mąki, pozostałości pieczywa oraz wszelkich innych artykułów, których składnikiem są zboża, nawet w śladowych ilościach. Kulminacją tych przygotowań jest symboliczne spalanie zakwaszonego pieczywa w przeddzień święta. Przed wojną panował zwyczaj (który utrzymuje się do dziś w ortodoksyjnych wspólnotach w Stanach Zjednoczonych i Izraelu) spalania chamecu publicznie, na podwórzu. Aby uniknąć wyrzucania cennych produktów, często przenosi się przed Pesach własność na nieżydowskich sąsiadów, podpisując akt sprzedaży.
Oczyszczanie domu z chamecu przed Pesach oraz kolacja sederowa
Sceny z życia Żydów Portugalskich w Amsterdamie, miedzioryt Bernarda Picarta, Amsterdam-Paryż, 1724.
Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa
Przygotowania do Pesach
Ilustracje w tak zwanym "Miscellaneum Rotszylda" (zbiór róznych tekstów), Wenecja, 1470.
The Israel Museum, Jerozolima
Wypiek macy w piekarni
Lida, 1926, fot. Alter Kacyzne.
YIVO Institute for Jewish Research, Nowy Jork
Zobacz powiązane obiekty
Palenie chamecu
Nowy Jork, lata 60. XX w.
ANU – Museum of the Jewish People, Tel Awiw
Zobacz powiązane obiekty
Palenie chamecu przed Pesach w gminie żydowskiej w Warszawie
Na pierwszym planie rabini Michael Schudrich i Yehoshua Ellis. 2019, fot. Krzysztof Bielawski.
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Warszawa
Zobacz powiązane obiekty
Pozostałe święta
Tort zamówiony przez Monikę i Stanisława Krajewskich na święto Rosz ha-Szana 5782
Tort został ręcznie wykonany w pracowni E. Wedla wg pomysłu Lucyny Gołębiowskiej, dekorowany potrawami symbolizującymi noworoczne życzenia: rybą, granatami, jabłkiem i miodem. Warszawa, 2021, fot. Monika Krajewska.
Zbiory prywatne
PRZEWIJAJ
lub PRZECIĄGAJ by iść dalej
lub PRZECIĄGAJ by iść dalej