Od kuchni. / Wspomnienia Żydowska kultura kulinarna Pamiątki

Sztućce – łyżka stołowa i dziewięć łyżek deserowych, pochodzące z różnych kompletów – są pamiątką po żydowskiej rodzinie z Łodzi, która co roku spędzała letnie miesiące u państwa Marciniaków w Orchowie. Byli to religijni Żydzi, którzy przestrzegali zasad koszerności. W związku z tym także na letnisku posługiwali się własnymi sztućcami. Wakacje 1939 roku były ostatnimi, które spędzili w Orchowie. Nawet, jeśli ocaleli z Zagłady, nigdy nie przyjechali ponownie do tego miejsca. Po wybuchu wojny rodzina Marciniaków została wypędzona z domu, który zajęli Niemcy. Kiedy po zakończeniu wojny wróciła do Orchowa, odnalazła w mieszkaniu część sztućców swoich dawnych gości.

Garnek został wykonany przez Abrahama Kacmana w Kujbyszewie na Syberii z okazji przyjazdu żony i synka w 1944 roku. Abraham i Chana Kacmanowie, przed wojną zamieszkali w Warszawie, po jej wybuchu wraz z synkiem Waliszem przedostali się na Ukrainę. Szybko zostali rozdzieleni. Abrahama powołano do wojskowego radzieckiego batalionu pracy i skierowano na Syberię. Chana z Waliszem uciekła przed armią niemiecką do Kazachstanu. W 1944 roku dzięki moskiewskiej delegaturze Czerwonego Krzyża udało się jej odnaleźć męża i uzyskać zezwolenie władz na przyjazd do niego na Syberię. Oczekując na to spotkanie, Abraham zrobił garnek, który rodzina zabrała ze sobą, wracając do Polski pod koniec 1945 roku.

Zeszyty z przepisami kuchennymi prowadzone były po wojnie przez Polę Najder w latach 60. - 80. XX wieku. Są w nich zapisane odręcznie lub wycięte z gazet przepisy na zupy, dania mięsne, ryby, przekąski i ciasta. Wśród przepisów jest wiele dań z wieprzowiny, co świadczy o zupełnym odejściu od tradycji żydowskiej.
Pola Najder urodziła się w 1917 roku w Kołomyi. Po drugiej wojnie światowej wyjechała z mężem Marcelim Najderem najpierw do Izbicy, potem Bolesławca, następnie mieszkała w Zielonej Górze, Warszawie i Szczecinie. Pracowała w branży farmaceutycznej jako aptekarka. Zmarła w Szczecinie w 1997 roku. Jej zeszyty z przepisami zostały przekazane Muzeum POLIN w 2020 r. przez syna – Tomasza Najdera.